نمادهای زایش و جاودانگی در شب یلدا
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۹۵۴۶۴۱
"یلدا" برگرفته از واژه سریانی به معنای زایش است و شب چله نیز که همان شب یلدا است، از آن روست که چهل روز اول زمستان را "چله بزرگ" و بیست روز بعد از آن را "چله کوچک" نامیدهاند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام"میلاد اکبر" نام برده و منظور از آن را "میلاد خورشید" دانسته است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، مصطفی رستمی، عضو هیأت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران، مقالهای علمی تحلیلی درباره تاریخچه و چگونگی رخداد آئینی و شگرف شب یلدا در سنت و تمدن ایرانی نوشته است که آن را در ادامه میخوانید:
در طول تاریخ ایران، همیشه میان هنر، ادبیات و مذهب ارتباط تنگاتنگی برقرار بوده است و هنرمندان توانستهاند با زبان هنر، معنا و مفهوم را در قالب نگارههای تزئینی و نمادین مبتنی بر اصول زیباییشناختی و مبانی انسانشناختی بیان کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
آرایههای بهکاررفته در فرمها و نقشهای هنرهای سنتی برای کاربردهای گوناگون، رابطه بسیار نزدیکی با برخی عناصر اعتقادی و باورهای اسطورهای، مذهبی و نمادین مردمان ایران زمین دارند. از این رو، این آثار و اشیا را با آن تفکر و بینش بصری میآراستهاند. بسیاری از نقشهای مذکور علاوه بر جنبههای زیباییشناختی معنوی؛ ریشه در مفاهیم ژرفتری همچون اسطوره، نماد، سنت و آئین با ابعاد گوناگون کمی و کیفی، هنری، تاریخی و فرهنگی دارند و از همه استعدادهای صورت و معنای خود در جهت خلق جاودانگی اندیشههای انسانی مانا بهرهمند میشوند. یکی از این رخدادهای آئینی شگرف در سنت و تمدن ایرانی که از دیرینگی به قدر تاریخ باستان و پس از آن برخوردار است، شب یلدا یا شب چله نام دارد.
در این جشن کهن ایرانیان، طیشدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیمکره شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته میشود. به دلیل دقت گاهشماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سالها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سیام آذرماه و بامداد یکم دیماه است. جشن شب چله، همچون بسیاری از آئینهای ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایینترین نقطه افق جنوب شرقی میرسد که موجب کوتاهشدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب میشود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بهسوی شمال شرقی باز میگردد که نتیجه آن، افزایش روشنایی روز و کاهش شب است.
"یلدا" برگرفته از واژه سریانی به معنای زایش است و شب چله هم که مترادف شب یلدا است، از آن روست که چهل روز اول زمستان را "چله بزرگ" و بیست روز بعد از آن را "چله کوچک" نامیدهاند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام "میلاد اکبر" نام برده و منظور از آن را"میلاد خورشید" دانسته است.
در کتاب آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، از روز اول دیماه، با عنوان"خور" نیز یاد شده است. در کتاب قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، "خُره روز" ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر"خرم روز" نامیده شده است. ایرانیان از کهن روزگاران به هنگام غروب آخرین خورشید کوتاه تا طلوع نخستین خورشید بلند، آیینهایی برگزار میکردهاند که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است.
گرد آتش جمع میشده و شادمانه پایکوبی میکردهاند. آنگاه خوانی رنگارنگ با رنگهای گرم و آتشین میگسترده و"میزد" نثار هم میکردهاند. "میزد" نذری یا ولیمهای غیر نوشیدنی، مانند گوشت، نان، شیرینی و حلوا بوده است. در آئینهای ایران باستان برای هر مراسم جشن و سرور آئینی، خوانی میگستردهاند که بر آن افزون بر آلات و ادوات نیایش مانند آتشدان، عطردان، بخوردان و غیره، برآوردهها و فرآوردههای خوردنی فصل و خوراکهای گوناگون و رنگین، از جمله انار و هندوانه و…، به رنگ سرخ خورشید و تنقلات گرم و نشاطآور مینهادهاند. نکته جالب توجه، کاربرد نمادهای مختلف در جشن این شب به یادماندنی است که در حول زایش و جاودانگی میگردد و بیانگر نوعی سپاس و پاسداری از موهبتهای الهی است که هر یک برای آرامش، مانایی و جاودانگی حیات معقول بشری آفریده شدهاند. مهمترین نمادهای شب یلدا که بیشترین کاربرد را در این جشن باستانی پارسی دارد، به قرار زیر است:
خورشید
در شب یلدا همه به استقبال نخستین طلوع خورشید در نیمکره شمالی میروند. خورشید، روشنایی و گرما میبخشد و نشانه حیات و سرچشمه نیروی انسان و کیهان است. خورشید که مظهر مجسم نیروی آسمان و زمین است، پدر بشر نام دارد و گردش آن در آسمان، سپریشدن روز است. بهدلیل اینکه به طور اسرارآمیزی از ژرفنای زمین پیدا میشود و در نهایت ناپدید میشود، لحظه طلوع و غروبش مورد عبادت اقوام گوناگون قرار گرفته است.
خورشید دارای رمزی دو پهلو است؛ زیرا در میان دو ساحت روشنایی روز و تاریکی شب قرار دارد. طلوع خورشید، اوج درخشش در زمان نیمروز و مرگش هنگام غروب، نمادی از زندگی انسان در جهان یعنی تولد، زندگی و مرگ اوست و طلوع دوبارهی خورشید در روز بعد، نشان بیمرگی و رستاخیزی است. بشر ابتدایی برای جلب توجه خورشید به سوی خویش، همواره این جرم آسمانی را مورد پرستش قرار داده است. تصویر خورشید در مرکز کیهان، نشانه عقل و دانایی بهشمار میرفته است. خورشید چون قلب جهان میتپد و چون چشم عالم در مرکز جهان میدرخشد و پرتوهایش به دنیا زندگی میبخشد.
ماه
یلدا در شب مهتابی پس از آخرین غروب خورشید در نیمکره جنوبی پاس داشته میشود. مهتاب، نماد نور در تاریکی، معرفت باطنی، شهودی و تخیلی و نیز منطق بشری است و از خورشید الهی نور میگیرد. ماه را چشم شب و خورشید را چشم روز میدانند. ادراک شهودی ماه بهعنوان معیار ضربآهنگهای جهان و منبع نیرو و کارمایه و زندگی و تجدید حیات مطرح است. ماه هم وسیله اندازهگیری است و هم وحدتبخش. دلانگیزی ماه چنین است که روشنیاش را در سراسر آسمان میپراکند و لکههای سیاهش را برای خود نگه میدارد.
انار
انار که یکی از میوههای محبوب شب یلدا بهشمار میرود، به سبب دانههای متعددش پیش از هر چیز، نماد باروری و تکثیر نسل و حاصلخیزی و وفور نعمت است. انار در دین زرتشتی، مقدس بود و زرتشتیان از آن در مناسک دینی خود بهره میبردهاند. در فرهنگ ایرانی، انار را از جنس مونث میدانستند که رمز و نشانه جاودانگی و باروری است. میوه انار در زمان گذشته تا به امروز جایگاه بهخصوصی در بین ادیان بزرگ جهان دارا است. میوه انار به دلیل اینکه دانههای فراوان و رنگ قرمز تند دارد، دارای نماد خورشید و شادی است.
هندوانه
هندوانه هم مانند انار جزو یکی از مهمترین میوههای شب یلدا محسوب میشود. هندوانه به دلیل سرخبودن، یادآور گرمای تابستان و نماد حرارت عشق و شور و شیدایی است. یکی از بهانههای مصرف هندوانه، رنگ سبز آن است زیرا رنگ سبز هندوانه، نماد آبادانی و روند زندگی بر روی این کره خاکی است. از دیگر علتهای خوردن هندوانه در شب یلدا، سرخی و شیرینی آن است که نماد عشق، دوستی، روزخوشی، بهروزی و همزیستی حاصل از آبادانی و آسودگی است. گرد بودن هندوانه نیر نماد گرد بودن زمین و زندگی بر روی آن است. رنگ سفید لایه درونی پوست هندوانه، سمبل صلح، سازگاری، آرامش و آسودگی میباشد. دانه هندوانه نیز نشانه باروری و افزونی نژاد است.
رنگ سرخ
کاربرد رنگ سرخ در میوهها و غذاهای شب یلدا بهخاطر مفاهیم عجیب و آتشین آن است. رنگ بینهایت، رنگ عشق و اشتیاق، فریبنده و اغوا کننده است. پیشینیان ما رنگ سرخ را در آتش و خون میدیدهاند، که این دو، نماد زندگی در آن دوران محسوب میشدند و به همین دلیل است که در تمامی نمادها و نشانههای سرخ رنگ، اثری از قدرت پیشینیان و زندگی دیده میشود. قرمز، نماد میل شدید انسان به عشق، زیبایی و زندگی و در نهایت نماد فداکاری و از خودگذشتگی و ایثار است.
رنگ سبز
رنگ سبز در برخی میوهها، سبزیها و غذاهای شب یلدایی چون هندوانه وجود دارد. سبز بعد از رنگ آبی، دومین رنگ پرطرفدار جهان شناخته میشود که نشاندهنده تجدید حیات و تولد دوباره است. رنگ سبز، نماد طبیعت، رشد و زندگی، تجدید حیات، اعتماد بهنفس، همدردی، محبت، خلاقیت، وفاداری و صلح و آرامش در نظر گرفته میشود. از حیث شخصیتشناسی، افرادی که با رنگ سبز در ارتباطند، غالباً عاطفی، صلحجو، خیرخواه و به شدت عاشق طبیعت و انسانها هستند.
کد خبر 543523منبع: ایمنا
کلیدواژه: مازندران بابلسر ساری آداب و رسوم شب یلدا یلدا شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق شب یلدا رنگ سرخ رنگ سبز میوه ها شب چله
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۵۴۶۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تصاویر نجومی شانزدهم اردیبهشت (۵ مه)
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تصاویر نجوم و فضا جدای از اهمیتی که در مطالعات و تحقیقات اخترشناسی دارد، امکان مشاهده و درک عجایب و شگفتیهای دنیای بیرون از سیاره زمین را برای علاقهمندان این حوزه فراهم میکند. امروزه به لطف پیشرفت علم و فناوری، تصاویر نجومی به شکلهای بسیار زیبا و گهگاه هنری تهیه میشود که علاوه بر ارائه اطلاعات علمی، زیباییهای خیرهکنندهای را برای علاقهمندان به ارمغان میآورد.
***
تصویر روز سازمان ملی تلسکوپ استرالیا
هنگامی که پرتو خورشید هنگام طلوع یا غروب خورشید از میان ابرها می تابد، به نظر می رسد که از نقطهای درست در پشت ابرها می آیند، اما این توهمی بیش نیست. خورشید در واقع 150 میلیون کیلومتر با ما فاصله دارد. کارمندان مجتمع ارتباطی فضای عمیق کانبرا هنگام صبح که به سمت محل کار می رفتند، از پرتوهای بامدادی که محل را روشن می کرد، عکس گرفتند.
تصویر روز ناسا
ماه در سمت چپ، مشتری در سمت راست و زحل در بالای مشتری (متمایل به چپ) قرار دارد. این تصویر پس از غروب خورشید از زیر بنای یادبود واشنگتن در روز پنجشنبه، 17 دسامبر 2020 در واشنگتن ثبت شد. دو سیاره مشتری و زحل در حالی که در 21 دسامبر به سمت یک مقارنه بزرگ در حرکت بودند، در آسمان به هم نزدیکتر می شدند. این دو سیاره غول پیکر در طی این رویداد بسیار نزدیک به هم ظاهر شدند و فقط یک دهم درجه از هم فاصله داشتند.
تصویر روز astronomy
این تصویر توسط دن کروسون (Dan Crowson) از رانچو هیدالگو در آنیماس نیومکزیکو گرفته شده است. NGC 4274 نوعی کهکشان است که بهعنوان مارپیچ میلهای شناخته میشود که در فاصله 45 میلیون سال نوری از ما در صورت فلکی گیسو (Coma Berenices) قرار دارد. NGC 4274 دارای خطوط گرد و غبار و بازوهای مارپیچی است که به هم می رسند و حلقه ایجاد می کنند. این تصویر با 13.6 ساعت شاتر باز با استفاده از یک تلسکوپ 12 اینچی با نسبت کانونی f/8 ایجاد شده است.
تصویر روز earthsky
در 1 می 2024، ساعت 9:30 شب، گِرِگ ردفرن (GREG REDFERN) با کشتی تفریحی Azamara Onward در اقیانوس هند این عکس را ثبت کرد. این عکس صورت فلکی چلیپا، آلفا قنطورس، بتا قنطورس، سحابی گونی زغال سنگ (coalsack) و کهکشان راه شیری را به تصویر کشیده است. عکس با آیفون 15 پرو مکس گرفته شده است.
تصویر روز skyandtelescope
این عکس توسط الساندرو راوگنین (Alessandro Ravagnin) در نامیبیا به تاریخ فوریه و مارس 2024 با تجهیزات شامل لنز 135 میلی متری سامیانگ ثبت شد. این عکس صورت فلکی کانیس ماجور (Canis Major) را به تصویر میکشد. در این میدان گسترده بسیاری از اشیاء شناختهشده قابل مشاهده هستند: سیریوس، مرغ دریایی، کلاه ثور (Thor's helmet)، دلفین (Dolphin)، موزاییک M41 از 4 پانل ساخته شده با سامیانگ و ASI2400MC با فیلتر دوگانه باند باریک ثبت شده است.
انتهای پیام/